Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, tình hình chống khai thác IUU sau 5 năm bị cảnh báo "thẻ vàng" đã có những chuyển biến tích cực; tuy nhiên hiện nay vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế chậm khắc phục trên thực tế tại địa phương và đã được Đoàn Thanh tra của EC ghi nhận, đánh giá và khuyến nghị tại đợt thanh tra lần thứ 3.

Theo đó, EC ghi nhận và đánh giá cao quyết tâm chính trị của Việt Nam, đặc biệt là sự quan tâm, chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã phối hợp tốt với các bộ, ngành và địa phương chỉ đạo và tổ chức triển khai nhiều giải pháp tích cực để chống khai thác IUU; chuẩn bị tốt nội dung, kế hoạch, chương trình làm việc với Đoàn Thanh tra của EC, cung cấp đầy đủ các hồ sơ, tài liệu liên quan đảm bảo tính minh bạch, trung thực và khánh quan.

Tình hình chống khai thác IUU tại Việt Nam đã có nhiều chuyển biến tích cực hơn rất nhiều so với lần thanh tra thực tế lần thứ 2 vào năm 2019, như: Đã hoàn thiện khung pháp lý; công tác theo dõi, quản lý đội tàu, giám sát sản lượng lên bến; thực hiện xác nhận, chứng nhận và truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác trong nước và nhập khẩu; công tác thực thi pháp luật, xử phạt vi phạm hành chính đã được cải thiện và đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận.

Tuy nhiên, cần rà soát, điều chỉnh một số quy định pháp lý. Đội tàu lớn so với lượng nguồn lợi. Việc đăng ký, đăng kiểm chưa hoàn thành. Tình trạng tàu cá mất kết nối VMS, vượt ranh giới trên biển vẫn diễn ra phổ biến nhưng công tác điều tra, xử lý vi phạm hành chính tại địa phương còn rất hạn chế so với các vụ việc vi phạm. Công tác kiểm soát tàu cá ra vào cảng còn chưa chặt chẽ, tỉ lệ giám sát sản lượng lên bến còn thấp. Việc ghi, nộp và chất lượng nhật ký khai thác chưa đạt yêu cầu.

Cùng với đó, việc thực hiện xác nhận, chứng nhận và truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác trong nước còn nhiều tồn tại; chưa kiểm soát được nguồn gốc sản phẩm thủy sản khai thác nhập khẩu từ nước ngoài vào Việt Nam bằng tàu container để xuất khẩu sang thị trường khác ngoài châu Âu dẫn tới rủi ro vi phạm IUU. Nguy cơ xảy ra tình trạng nguyên liệu thô trong nước và nước ngoài được trộn lẫn để chế biến, xuất khẩu vào thị trường EU. Tình trạng tàu cá vi phạm khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài vẫn xảy ra, diễn biến phức tạp...

Các địa phương đã làm tốt, giảm đáng kể các vụ việc tàu cá vi phạm khai thác ở vùng biển nước ngoài như Phú Yên, Tiền Giang. Tuy nhiên, nhiều tác tỉnh vẫn còn để tình trạng tàu cá vi phạm khai thác vùng biển nước ngoài.

Tại điểm cầu Chính phủ

Tuân thủ quy định, góp sức vào nỗ lực chung

Tại tỉnh Thừa Thiên Huế, toàn tỉnh hiện có 613 tàu cá có đăng ký, trong đó tàu cá xa bờ có chiều dài từ 15 mét trở lên là 417 chiếc (có 13 chiếc từ 24 mét trở lên), tàu từ 12 đến dưới 15 mét là 159 chiếc và tàu từ 6 đến dưới 12 mét là 37 chiếc. Ngư trường khai thác hải sản của ngư dân Thừa Thiên Huế hoạt động chủ yếu từ vĩ tuyến 140 Bắc lên đến vịnh Bắc Bộ và ranh giới ngoài của vùng biển Việt Nam. Lao động khai thác hải sản xa bờ ước toàn tỉnh có khoảng 5.000 lao động.

Hiện nay, trên hệ thống dữ liệu tàu cá Quốc gia (VNFISHBASE) có 613 chiếc tàu cá của Thừa Thiên Huế đã đăng ký thường xuyên cập nhật lên hệ thống và có 610 chiếc tàu cá được cấp giấy phép Khai thác thủy sản, đạt tỷ lệ 99,5%, số còn lại 03 chiếc chưa cấp phép do tàu đang nằm bờ cải hoán.

Đối với kết quả lắp thiết bị giám sát hành trình tàu cá, toàn tỉnh Thừa Thiên Huế có 417 tàu cá lắp thiết bị giám sát hành trình (VMS) trong tổng số 417 tàu cá có chiều dài từ 15 m trở lên bắt buộc phải lắp đặt, đạt 100% theo quy định.

Về kiểm tra, giám sát tàu cá và sản lượng bốc dỡ qua cảng. Thống kê từ đầu năm đến 25/11/2022, trên địa bàn có 8.454 lượt tàu cá rời cảng và 9.380 lượt tàu cá cập cảng. Công tác này giao Ban Quản lý Cảng cá thực hiện và giám sát sản lượng thủy sản khai thác qua cảng theo quy trình, theo quy định, đạt 100%...

Từ khi Luật Thuỷ sản năm 2017 và hệ thống văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn có hiệu lực được sự chỉ đạo chuyên môn của Bộ Nông nghiệp và PTNT, ngành khai thác thủy sản tỉnh Thừa Thiên Huế đã đạt được một số kết quả tích cực, cụ thể: hầu hết chủ tàu cá xa bờ chấp hành chủ trương của Đảng, pháp luật Nhà nước như lắp đặt thiết bị VMS, sơn dấu nhận biết tàu cá, cập cảng được chỉ định để bốc dỡ hàng hóa đúng quy định, hoạt động khai thác đúng nghề, đúng tuyến,... góp phần khắc phục giải pháp chống khai thác IUU.

Phải lăn lộn với cơ sở để lo cho dân

Kết luận hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính ghi nhận sự cố gắng, nỗ lực của các bộ, ngành, địa phương đã tổ chức triển khai thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp chống khai thác IUU, gỡ cảnh báo "thẻ vàng" thời gian qua. Nhờ đó đã có sự chuyển biến tích cực, được EC ghi nhận tại đợt thanh tra lần thứ 3 vừa qua.

Tuy nhiên, Thủ tướng thẳng thắn cho rằng, xét về tổng thể trên thực tế vẫn còn nhiều tồn tại, chậm được khắc phục, chưa đạt mục tiêu đề ra, chưa đáp ứng được yêu cầu để gỡ cảnh báo "thẻ vàng" của EC.

Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành phối hợp với các địa phương rà soát tổng thể về các biện pháp kỹ thuật, công nghệ để chống IUU, điều chỉnh các quy định phù hợp với tình hình; rà soát lại lực lượng lao động khai thác thủy hải sản, phân loại đối tượng, tạo sinh kế, chuyển đổi nghề nghiệp cho người dân, giảm lực lượng khai thác hải sản. "Cán bộ phải lăn lộn với cơ sở; tỉnh xuống huyện, huyện xuống xã, xã xuống với dân và nếu tỉnh, huyện xuống với dân thì càng tốt; lo cuộc sống của người dân như cuộc sống của mình thì mới giải quyết được", Thủ tướng nhấn mạnh.

Thủ tướng cũng yêu cầu nghiên cứu, cơ cấu lại các khoản vay của ngư dân để xử lý; tiếp tục thực hiện các biện pháp xử lý hành chính đối với các hành vi IUU, nếu vi phạm pháp luật hình sự phải cương quyết xử lý.