Chính phủ ban hành Nghị định số 91/2020/NĐ-CP ngày 14/8/2020 thay thế Nghị định số 90/2008/NĐ-CP ngày 13/8/2008 và Nghị định số 77/2012/NĐ-CP ngày 5/10/2012 về chống tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác để "quét" sạch tin nhắn rác, cuộc gọi rác.

Theo ông Nguyễn Khắc Lịch, Phó Cục trưởng Cục An toàn thông tin (ATTT), Bộ TT&TT, Nghị định số 91/2020/NĐ-CP về chống tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác đã đưa ra định nghĩa mới và biện pháp mới để xử lý dứt điểm vấn nạn này.

Ông Lịch cho biết: "Tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác là vấn nạn của xã hội trong thời gian qua. Tại các cuộc chất vấn, đại biểu Quốc hội cũng đã nêu vấn đề này và đề nghị phải có chế tài mạnh để xử lý".

Thực tế, Bộ TT&TT trước đây đã tham mưu cho Chính phủ, ban hành những chính sách để xử lý tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác. Những chính sách này bước đầu đã tác động và giảm đáng kể, nhưng chưa thể xử lý dứt điểm vấn nạn này. Vì vậy, trong năm 2019, Bộ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Mạnh Hùng đã chỉ đạo quyết liệt việc xây dựng dự thảo Nghị định mới trình Chính phủ thay thế hai Nghị định 90/2008/NĐ-CP và Nghị định 77/2012/NĐ-CP về chống thư rác.

Đến ngày 14/8/2020, Chính phủ đã ban hành Nghị định thay thế số 91/2020/NĐ-CP về chống tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác với quyết tâm "quét" sạch tin nhắn rác, cuộc gọi rác và thư điện tử rác. Nghị định sẽ được áp dụng từ ngày 01/10/2020, riêng đối với một số trường hợp thì cần có thời gian chuyển tiếp.

Định nghĩa mới về tin nhắn rác 

Tin nhắn rác trước đây được định nghĩa là tin nhắn được gửi đến người nhận mà người đó không mong muốn. Định nghĩa này gây ra nhiều sự hiểu lầm và chưa rõ ràng, chưa chặt chẽ. Ví dụ, một người nhắn tin cho nhiều người thông báo và mời cưới con họ. Có thể có những người không thích và không mong muốn nhận được tin nhắn này, và như vậy theo định nghĩa đây là tin nhắn rác. Thậm chí tin nhắn thông báo lũ lụt hay kêu gọi ủng hộ từ thiện bị xếp vào là tin nhắn rác. Vì vậy, những tin nhắn này có thể bị chặn để tránh làm phiền khách hàng.

Theo thông lệ quốc tế, các nước không định nghĩa tin nhắn rác như vậy mà họ đưa ra định nghĩa tin nhắn rác là tin nhắn mang tính chất quảng cáo thương mại và phải được sự đồng ý của người nhận. Vì vậy, trong Nghị định mới về chống tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác đã định nghĩa lại ngoài các tin nhắn mà pháp luật cấm (cũng được gọi là tin nhắn rác) thì "Tin nhắn rác là tin nhắn quảng cáo mà không được sự đồng ý trước của người sử dụng hoặc tin nhắn quảng cáo vi phạm các quy định về gửi tin nhắn quảng cáo tại Nghị định này".

Nghị định mới này nhấn mạnh đến yếu tố tin nhắn quảng cáo mà người dùng không mong muốn là tin nhắn rác chứ không phải là mọi tin nhắn không mong muốn như định nghĩa trước đây. Như vậy, với định nghĩa mới thì những tin nhắn mời cưới, tin nhắn thông báo lũ lụt hay kêu gọi ủng hộ từ thiện… sẽ không bị coi là tin nhắn rác. Việc quy định rõ ràng khái niệm này sẽ giúp cho công tác quản lý nhà nước về tin nhắn rác được thực hiện dễ dàng và việc triển khai các biện pháp ngăn chặn tin nhắn rác của các DN viễn thông được thuận lợi, đồng bộ hơn và người dân cũng hiểu rõ và nhận dạng tin nhắn rác được dễ dàng hơn.

"Những điểm mới trong nội dung của Nghị định đã thể hiện rõ sự quyết liệt của Chính phủ và Bộ TT&TT đối với việc ngăn chặn tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác trong thời gian tới. Là cơ sở vững chắc để Chính phủ và Bộ TT&TT thực hiện cam kết đối với Quốc hội trong công tác này", ông Lịch cho biết.

Theo ông Lịch, đối với nhiều nước trên thế giới thì tin nhắn quảng cáo là công cụ bán hàng rất tốt cho các DN và kích cầu nền kinh tế. Trong khi đó, miếng bánh quảng cáo hiện nay đang nằm trong Google và Facebook chứ không nằm trong tay các DN Việt Nam. Nhưng với quy định mới sẽ tăng quảng cáo hợp pháp, giảm tin nhắn rác không mong muốn cho khách hàng bằng cách khuyến khích các nhà quảng cáo gắn nhãn thương hiệu quảng cáo của mình vào tin nhắn đến khách hàng.

Tuy nhiên, để khách hàng chấp nhận những tin nhắn thì nhà mạng sẽ phải gửi tin nhắn cho khách hàng có đồng ý nhận tin nhắn quảng cáo hay không. Nếu khách hàng không nhắn tin đồng ý xác nhận mà vẫn bị nhà quảng cáo và nhà mạng nhồi tin nhắn quảng cáo sẽ bị xử phạt theo quy định với mức phạt từ 5 triệu đồng đến 10 triệu đồng.

Lần đầu tiên đưa ra định nghĩa cuộc gọi rác

Vẫn theo ông Lịch, nhiều khách hàng đã phản ánh về cuộc gọi quảng cáo, cuộc gọi rác xuất hiện ngày càng nhiều gây bức xúc cho người dùng điện thoại, trong đó có cả những cuộc gọi lừa đảo, trừ cước người dùng. Tuy nhiên, trước đây chưa có văn bản quy phạm pháp luật nào quy định đối với đối tượng này.

Vì vậy, trong Nghị định mới này, Bộ TT&TT đã tham mưu cho Chính phủ lần đầu tiên đưa ra định nghĩa về cuộc gọi rác. Theo đó, cuộc gọi rác được định nghĩa là cuộc gọi quảng cáo mà không được sự đồng ý trước của người sử dụng hoặc gọi điện thoại quảng cáo vi phạm các quy định về gọi điện thoại quảng cáo với các nội dung bị cấm theo quy định. Mọi cuộc gọi điện thoại quảng cáo đều phải có đầy đủ thông tin về người thực hiện cuộc gọi điện thoại quảng cáo (gồm tên, địa chỉ) và được giới thiệu đầu tiên trước khi cung cấp nội dung quảng cáo. Trong trường hợp quảng cáo cho các dịch vụ có thu cước thì phải cung cấp đầy đủ thông tin về giá cước. Trường hợp người sử dụng từ chối nhận cuộc gọi điện thoại quảng cáo, người quảng cáo phải chấm dứt ngay việc tiếp tục gọi điện thoại quảng cáo đến người sử dụng đó.

"Quy định này không chỉ bảo vệ người dùng trước cuộc gọi rác mà còn tạo cơ sở cho DN, tổ chức thực hiện các cuộc gọi quảng cáo đúng pháp luật và thúc đẩy kinh tế, giúp cho việc quảng cáo của người quảng cáo gặp được đúng nhu cầu cần tiếp nhận quảng cáo của khách hàng", ông Nguyễn Khắc Lịch nói.

Sẽ tạo ra "hầm trú bom rác" cho khách hàng

Trong Nghị định mới quy định việc xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu (CSDL) quốc gia danh sách các thuê bao từ chối nhận mọi quảng cáo (National Do not call-DNC) bằng cách cho phép các thuê bao đăng ký hoặc hủy đăng ký thông qua cú pháp tin nhắn gửi về đầu số 5656 để có thể giám sát hoạt động gửi quảng cáo đúng quy định của pháp luật và hạn chế tin nhắn rác, cuộc gọi rác.

Ông Lịch khẳng định, đây được coi là giải pháp bảo vệ người sử dụng thuê bao di động trước những cuộc gọi, tin nhắn rác; giúp cho người dân có được một công cụ mạnh để bảo vệ mình trước những tin nhắn, cuộc gọi quảng cáo, đồng thời góp phần giám sát việc gửi quảng cáo của các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân.

"Trong cuộc sống, có nhiều người không muốn nhận bất cứ quảng cáo nào. Những người không thích nhận quảng cáo sẽ được đưa vào "hầm trú bom rác" ở danh sách từ chối nhận mọi quảng cáo. Nếu bất kỳ ai nhắn tin nhắn rác hay thực hiện cuộc gọi rác vào những thuê bao này sẽ bị phạt rất nặng (mức phạt từ 80 - 100 triệu đồng). Trên thế giới ví dụ như tại Anh, Úc, Singapore cũng đã áp dụng chính sách này để bảo vệ khách hàng và nếu các đối tượng quảng cáo vi phạm có thể bị phạt rất nặng".

Áp dụng công nghệ hiện đại để phòng chống tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác

"Nghị định mới quy định các DN phải xây dựng, vận hành hệ thống kỹ thuật để chống, ngăn chặn tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác áp dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn và các giải pháp công nghệ tiên tiến để bảo vệ khách hàng", ông Lịch chia sẻ.

Tuy không "nóng" như tin nhắn rác và cuộc gọi rác, nhưng thư điện tử rác cũng được đưa vào trong nghị định này. Bộ TT&TT sẽ xây dựng danh sách đen địa chỉ IP/dải IP (IP Blacklist) phát tán thư điện tử rác từ các nguồn thương mại và phi thương mại để làm CSDL chung với mục đích cập nhật, chia sẻ đến các hệ thống máy chủ thư điện tử của các nhà cung cấp dịch vụ Internet, tổ chức nhằm hạn chế việc bị lạm dụng để phát tán thư điện tử rác từ các máy chủ mail. Thông qua danh sách này sẽ giúp các hệ thống máy chủ thư điện tử tăng cường khả năng chặn lọc thư điện tử rác, hạn chế được các rủi ro từ thư điện tử rác gây ra.

Ông Lịch còn cho hay, trong Nghị định này cũng quy định chặt chẽ trách nhiệm của người quảng cáo, nhà mạng.